Przyszłościowcy. Hedoniści. Żyjący przeszłością. Choć może ich łączyć sporo, na pewno nie będą to przekonania i postawy w odniesieniu do czasu. Te różnice odzwierciedlają perspektywy postrzegania czasu.
Wszystko, co warto wiedzieć o perspektywach postrzegania czasu, znajduje się w książce „Paradoks Czasu” Philipa Zimbardo i Johna Boyda. Dzięki niej poznasz ich wpływ na Twoje życie oraz sposoby, w jakie możesz dostosowywać je dla własnych potrzeb. Książkę kupisz pod tym linkiem.
Czym są perspektywy postrzegania czasu?
Perspektywy postrzegania czasu pojawiły się niedawno w moim cotygodniowym newsletterze. Po kilku próbach samodzielnego zdefiniowania tego pojęcia, zdecydowałem, że najłatwiejsze w zrozumieniu dla odbiorcy, okaże się zacytowanie oryginalnego tłumaczenia autorów „Paradoksu Czasu” – psychologów Phillipa Zimbardo i Johna Boyda:
„Twoja perspektywa postrzegania czasu odzwierciedla postawy, przekonania i wartości odnoszące się do czasu. Czy, na przykład, spędzasz więcej czasu, myśląc o przeszłości, czy o teraźniejszości albo przyszłości? Kiedy myślisz o przeszłości, teraźniejszości i przyszłości, czy twoje myśli są pozytywne, czy negatywne, radosne czy smutne, pełne nadziei czy lęku? Twoja perspektywa postrzegania czasu pomaga ci w ustaleniu odpowiedzi na tego typu pytania, odzwierciedlając jednocześnie twoje myśli, odczucia i zachowania – praktycznie wszystkie aspekty twojego życia”.
6 perspektyw postrzegania czasu
W cytacie powyżej mowa o „perspektywie postrzegania czasu” (jednej). W toku prowadzonych badań, naukowcy odkryli jednak, że perspektywa postrzegania czasu ma więcej wymiarów. W ten sposób wyróżnili aż sześć niezależnych od siebie perspektyw, którymi są:
– perspektywa przeszłościowo-negatywna,
– perspektywa przeszłościowo-pozytywna,
– perspektywa teraźniejsza fatalistyczna,
– perspektywa teraźniejsza hedonistyczna,
– perspektywa przyszła,
– perspektywa przyszła transcendentalna.
Niezależność perspektyw postrzegania czasu oznacza, że należy je rozpatrywać i mierzyć oddzielnie. Przykładowo, nawet skrajny wynik na skali przyszłej, nie wyklucza równoczesnego skrajnego wyniku na skali teraźniejszej hedonistycznej. Twój indywidualny profil może być więc dowolny (choć istnieją też pewne wzory).
Jak zbadać swoje postawy i przekonania wobec czasu?
Swój własny profil perspektyw postrzegania czasu możesz zbadać samodzielnie, bez udziału psychologa. Służą do tego dwa kwestionariusze przebadane na dużej grupie osób – KPCZ oraz KPCPT.
Jak je wypełnić? Zrobisz to na dwa sposoby:
Zrób to z książką! – opcja najlepsza
Najlepszym sposobem na wypełnienie obu testów będzie zrobienie tego podczas czytania książki „Paradoks czasu”. Znajdziesz w niej oba kwestionariusze w języku polskim, a także wykres, na którym zaznaczysz natężenie wszystkich sześciu perspektyw.
Z lekturą nie tylko poznasz swój indywidualny profil perspektyw postrzegania czasu, ale dowiesz się także:
- czym charakteryzuje się dana perspektywa,
- jak wpływa na podejmowane przez Ciebie decyzje,
- jakie mocne strony i ryzyko niesie za sobą wysoki lub niski poziom natężenia danej perspektywy,
- jak świadomie wpływać na swoje nastawienie wobec czasu, by wspomagało Twoje działania.
Spędzenie kilku wieczorów z „Paradoksem czasu” to także świetna okazja do refleksji na temat czasu samego w sobie.
Wypełnij darmowy test na stronie internetowej
Alternatywnie, możesz wypełnić kwestionariusz dostępny na stronie www.thetimeparadox.com. By zrozumieć jego treść, wystarczy znajomość języka angielskiego w stopniu średnio zaawansowanym.
Po zakończeniu testu poznasz swój indywidualny profil perspektyw postrzegania czasu.
Co mówi o Tobie Twoje nastawienie do czasu?
Wypadasz skrajnie wysoko na skali przyszłościowej? Fajnie byłoby powiedzieć: „O, stara! To Ty kobietą biznesu jesteś!”. Łatwo również interpretować swoje przeszłe zachowania przez pryzmat tego, jak wypadliśmy w teście. Pamiętajmy jednak, że wynik może mówić co najwyżej o predyspozycji do pewnych zachowań. Nie tłumaczy i nie definiuje w pełni tego, jak naprawdę zachowasz się w konkretnej sytuacji, w której działa na Ciebie mnóstwo dodatkowych czynników.
Omawiane testy pomogą za to w uzyskaniu wglądu we własne wartości, postawy i przekonania dotyczące czasu. Pozwolą Ci przyjrzeć się im z bliska i przeanalizować, jak przekładają się na Twoje funkcjonowanie oraz podejmowane przez Ciebie decyzje.
Warto nadmienić, że autorzy KPCZ oraz KPCPT wyznaczyli także umowny profil idealny, który może posłużyć za pewien punkt odniesienia dla dalszej pracy.
Jak interpretujesz swoją przeszłość?
Przyjmijmy, że dwie osoby dysponują tym samym zestawem doświadczeń. Przywołując pozornie identyczne wspomnienia, przeszłość Osoby A może rysować się głównie w negatywnych barwach, podczas gdy Osoba B dokona jej pozytywnej reinterpretacji.
Czarno-biały obraz przeszłych wydarzeń może wiązać się z silnie rozwiniętą perspektywą przeszłościowo-negatywną, która może utrudniać także bieżące funkcjonowanie jednostki.
Pozytywna rekonstrukcja przeszłości niesie więc ze sobą wiele dobrego. Pomaga niwelować ból i cierpienie, reinterpretując pozornie przykre wydarzenie, jako cenną życiową lekcję.
Teraźniejszość hedonistyczna i fatalistyczna
„Nie ma przeszłości i przyszłości. Jest tylko tu i teraz, i nic poza tym.”
Takim motto mógłby kierować się skrajny przypadek hedonisty, człowieka w pełni zaangażowanego w przeżywanie chwili obecnej.
Dla odróżnienia, osoba o wysoko rozwiniętej perspektywie teraźniejszej fatalistycznej może charakteryzować się rezygnacją, wyuczoną bezradnością i brakiem wiary w posiadanie wpływu na własne życie i to, co go otacza.
Umiarkowanie wysoko rozwinięta perspektywa teraźniejsza hedonistyczna zdecydowanie ma szereg zalet. Pozwala cieszyć się chwilą obecną, zamiast rozpamiętywać to, co już minęło. Na hedonistów czyhają jednak także zagrożenia. Są to między innymi skłonności do uzależnień i ryzykownych zachowań.
Przyszłość
Generalizując, moglibyśmy powiedzieć, że „przyszłościowcy” dbają o lepsze jutro. Jak wykazały badania, częściej dbają o oszczędzanie i inwestowanie nadwyżek pieniędzy, regularne badania zdrowotne, czy zapinanie pasów bezpieczeństwa w podróży. Statystycznie częściej podejmują się także różnych lukratywnych przedsięwzięć.
Super, prawda?
Każdy kij ma dwa końce.
Podobnie, jak w przypadku hedonizmu, osoby o wysoko rozwiniętej perspektywie przyszłej także mogą doświadczać trudności w funkcjonowaniu. Skrajnie nastawieni na przyszłość mogą odczuwać przede wszystkim problemy z umiejętnością cieszenia się chwilą obecną.
Na moim przykładzie…
Wspomniane w tym wpisie testy wykonałem po raz pierwszy około sześciu lat temu. W tym roku postanowiłem je powtórzyć.
W moim przypadku skrajnie wysoko rozwinięte okazały się perspektywy: przyszła oraz teraźniejsza hedonistyczna, a w umiarkowanym stopniu także przeszła pozytywna. Mam nisko rozwiniętą perspektywę przeszłościowo-negatywną, teraźniejszą fatalistyczną i przyszłościową transcendentalną.
Te wyniki świetnie oddają mój sposób postrzegania siebie funkcjonującego w świecie: mam silne skłonności zarówno do myślenia przyszłościowego, jak i cieszenia się życiem „tu i teraz”. Oczywiście, jest to zarazem źródłem konfliktów, typu:
„kupić sobie coś i zrobić sobie przyjemność vs. zainwestować daną kwotę w rozwój moich umiejętności”
„wstać jutro o 5 nad ranem i podbijać świat, czy dać się ponieść nocnej rozrywce?”
Miewam tak, że pewna część mnie jest uradowana tym, co robi obecnie, podczas gdy druga przypomina o utraconych korzyściach, wynikających z wyboru alternatywnego zachowania. Cóż, i w takich trudnościach zazwyczaj dostrzegam radość.:)
Załóżmy, że masz już wyniki. Co z nimi zrobić? W końcu najważniejsze jest to, jak pomoże Ci ich znajomość?
Jak pracować z własnym nastawieniem wobec czasu?
Książka „Paradoks Czasu”
Z książką „Paradoks Czasu” spędziłem sporo edukujących, inspirujących i przyjemnych chwil. Polecam ją nie tylko początkującym adeptom literatury psychologicznej, ale także osobom, które zwyczajnie chciałyby nieco lepiej poznać siebie i skuteczniej wykorzystywać swój potencjał. Na pewno będzie świetnym wyborem pod kątem pracy z perspektywami postrzegania czasu.
Ale ja nie planuję zakupu książki!
Nawet jeśli nie planujesz zakupu książki, wciąż możesz pracować z własnym nastawieniem wobec czasu. Na myśl przychodzą mi co najmniej trzy drogi.
Ogólnodostępna wiedza
Możesz skorzystać z ogólnodostępnej wiedzy, np. w internecie, formułując pytania w oparciu o dane uzyskane w testach.
Przykłady pytań, na które możesz poszukać odpowiedzi:
– jak przestać myśleć negatywnie o przeszłości?
– jak zacząć żyć „tu i teraz”?
– na co powinien uważać hedonista?
– jak uwierzyć we własne możliwości?
– jak planować przyszłość?
Uważaj jednak na jakość materiałów, z których korzystasz.
Psychoterapia
Jeśli czujesz, że Twoje nastawienie wobec czasu łączy się z poważniejszymi negatywnymi skutkami i realnie utrudnia funkcjonowanie, dobrym rozwiązaniem może być psychoterapia. Wśród nurtów mogę polecić psychoterapię poznawczo-behawioralną.
Praca własna
Czasem do rozwiązania konfliktu i znalezienia rozwiązania problemu, wystarczysz sobie Ty, czas i poświęcenie odpowiedniej uwagi (ew. dziennik i długopis – świetna metoda). Taka praca może polegać na określeniu źródła trudności i zastanowieniu się, jak można im sprostać lub je zreinterpretować. Jeśli problemem jest nadmierne ukierunkowanie na teraźniejszość, które utrudnia Ci planowanie przyszłości, rozwiązaniem może być stopniowe wykształcanie konstruktywnych przyszłościowych nawyków oraz poznanie powodów, dla których warto o nie zadbać.
Każdy problem wymaga oczywiście osobnego przeanalizowania. W przypadku, w którym czujesz, że samodzielne rozwiązanie problemu może Cię przerosnąć, nie wahaj się sięgnąć po pomoc specjalisty.
Czy da się zarządzać czasem?
Praca z perspektywami postrzegania czasu może być interesującą przygodą skłaniającą do silnej refleksji. Niestety, nie zmienia to faktu, że… (przynajmniej według naszego obecnego stanu wiedzy)
Czasem nie da się zarządać…
Za to można spojrzeć na niego inaczej.
