Przepracowanie może dosięgnąć każdego, zarówno osobę pracującą umysłowo, jak i fizycznie. Niestety, jest to stan, który współcześnie coraz częściej akceptujemy jako normalny element życia zawodowego. Stale zmagający się z nadwyżką obowiązków narażeni są nie tylko na przemęczenie i niższą efektywność, ale i poważniejsze konsekwencje dla zdrowia.
Dlatego w tym wpisie odpowiedzmy sobie na kilka pytań:
- Kiedy mówimy o przepracowaniu?
- Jakie są objawy przepracowania fizycznego i psychicznego?
- Jak przepracowanie wpływa na Twoją efektywność?
- Czy przepracowanie jest nieuchronnym elementem sukcesu?
- Jaki jest wpływ ciągłego przepracowywania się na zdrowie fizyczne i psychiczne? Czym grozi przepracowanie?
Dziś przepracowanie to całkiem normalna sprawa (?!)
Przepracowywaniu się sprzyja kultura nieustannej pogoni za sukcesem oraz pragnienie zaspokojenia własnych potrzeb materialnych. Nasze ambicje i aspiracje gonią nas za osiąganiem coraz więcej.
Sam nigdy nie powiedziałbym, że w wysokich ambicjach widzę coś złego, jeśli te szczerze wypływają z nas samych, a nie wymogów otoczenia. Wręcz przeciwnie! Od pewnego czasu dbam jednak, by praca była przede wszystkim mądra, a nie tylko ciężka. Na własnej skórze przekonałem się, że wielomiesięczne maratony zwyczajnie nie służą ani ciału, ani psychice, ani realizowanej pracy.
Dlatego w skład mojej „mądrości pracy” wchodzi instrukcja mówiąca:
Do realizacji wszystkich Twoich celów dysponujesz tylko jedną maszyną, która składa się z Twojego ciała i umysłu. Musisz o nią dbać, jeśli chcesz, by długo Ci służyła!
Bagatelizujemy przepracowanie
„No, bo przecież przepracowanie to teraz taka normalna rzecz.”
„Nic mi się nie stanie, jak w tym tygodniu przycisnę.”
„Nic mi nie będzie, jeśli przyjmę na siebie 130% tego, co normalnie. Inni też tak robią.”
Wydawałoby się, że maraton pracy poskutkuje co najwyżej zmęczeniem, a my spokojnie odeśpimy przepracowaną nadwyżkę.
Niestety, łatwo pominąć przy tym mnóstwo innych objawów przepracowania, które:
- utrudnią nam finalizację zadań,
- narażą nas na błędy,
- pogorszą nasze samopoczucie,
- mogą wyrządzić nam dodatkowe szkody w dłuższym terminie.
Dolegliwości związanych ze zbyt ciężką pracą łatwo nie powiązać z prawdziwą przyczyną, gdy wcale nie pracujemy tak dużo. Tymczasem…
Przepracowanie to nie tylko zbyt długa praca!
Przepracowanie to nie tylko praca w nadliczbowych godzinach.
To także przeżywanie nadmiernego stresu związanego ze zbyt dużą liczbą obowiązków lub zbyt wysokim poziomem trudności aktualnego wyzwania zawodowego.
Gdzie jest granica przepracowania?
Znana twarz biznesu może chwalić się 18-godzinnym dniem pracy, utrzymując wysokie obroty.
Sam także pracuję sporo, łącząc podstawową karierę zawodową z innymi projektami, które traktuję nie tylko biznesowo, ale i jako pasję.
Mam znajomych, którzy też tak robią – świetnie się trzymają i są szczęśliwi.
Nie oznacza to jednak, że warto ślepo dążyć do bycia niezniszczalną machiną przeznaczoną do pracy. Każdy ma swoją granicę, za którą znajduje się przepracowanie, i każdy ma ją w innym miejscu. Wynika to z różnic indywidualnych, w tym związanych z temperamentem. Dochodzi do tego mnóstwo innych składowych. Czy dodatkowe godziny pracy służą Twojemu szczęściu? Przynoszą Ci radość? Czy Twoja praca pozwala Ci na samorealizację? Jak traktujesz swój organizm w trakcie pracy i poza nią? Czy dajesz sobie okresy odpoczynku?
Te i inne składowe sprawiają, że jedni będą zdolni w zdrowy sposób pracować więcej od innych. Niezależnie od tego, gdzie leży Twoja granica przepracowania, za wszelką cenę warto jej nie przekraczać i być wyczulonym na pierwsze symptomy z tym związane.
Objawy przepracowania
Pierwsze łagodne objawy przepracowania mogą pojawić się nawet po jednorazowym wypadku w pracy zawodowej lub biznesie. Im wyżej i dłużej pozostaniesz powyżej swojej zdrowej granicy, tym poważniejsze skutki może ponieść Twoje ciało oraz umysł.
Oto lista objawów przepracowania…
Zmęczenie
Podstawowym objawem przepracowania jest zmęczenie, spowodowane nie tylko przez nadmierną eksploatację organizmu, ale i utrudnioną regenerację, często towarzyszącą długotrwałemu stresowi.
Oliwy do ognia dolewa najpopularniejszy sposób radzenia sobie z obniżonym poziomem energii, czyli kofeina. Ta poprawi Twoją sytuację doraźnie, choć z drugiej strony spotęguje stres wywołany wzrostem pobudzenia fizjologicznego. Niestety, wraz z rozwojem tolerancji zazwyczaj zwiększa się także liczba spożywanych filiżanek kawy, a wtedy łatwo przedawkować, co paradoksalnie doprowadzi do jeszcze większego uczucia zmęczenia.
Spadek koncentracji
Podstawowym powodem, dla którego uważam, że przepracowywanie się jest bez sensu, jest to, że zwyczajnie mija się to z celem.
Jednym z podstawowych objawów przepracowania jest spadek koncentracji, która w normalnych warunkach pozwala Ci pracować efektywnie.
W związku ze spadkiem koncentracji:
- Pracujesz wolniej,
- Wielokrotnie weryfikujesz poprawność wykonania zadań,
- Popełniasz więcej błędów.
Wpadasz w spiralę obowiązków
Wspomniany wyżej skutek przepracowania, czyli spadek koncentracji sprawia, że lista zaległości lubi wydłużać się, zamiast maleć. I tak tydzień nadwyżki potrafi zamienić się w miesiąc (lub więcej) horroru. Tak wpadasz w spiralę, z której coraz ciężej znaleźć wyjście.
Spada Twoja kreatywność
W końcu z ogromnej kreatywności znani są przede wszystkim geniusze, z których wielu posiadło także tajemną sztukę obijania się.
Wyobraź sobie kreatywne podejście do pracy, gdy Twój umysł myśli o dziesięciu kolejnych zadaniach i terminach… to nie zagra!
Zapominasz…
Twój umysł w okresie przepracowania jest zmęczony i przeładowany obowiązkami. W połączeniu z niewysypianiem się i stresem, spada Twoja umiejętność zapamiętywania ważnych informacji, a także ich odtwarzania z pamięci.
Boli Cię głowa
Niestety, ból głowy to objaw, który towarzyszy Ci nie tylko podczas pracy, ale i późniejszego wypoczynku, obniżając samopoczucie oraz utrudniając regenerację.
Wzrasta poziom stresu
Niby oczywiste, jednak nie każdy wie, że stres dzielimy na pozytywny, motywujący eustres oraz negatywny dystres.
Być może chwilową nadwyżkę obowiązków potraktujesz jako motywujące wyzwanie. Z pewnością jednak długoterminowy drenaż sił do zawodowych wyzwań, frustracja i brak energii do prowadzenia prywatnego życia zamienią się w stres negatywny. Ten, zarówno krótkoterminowo, jak i długoterminowo wiąże się z ryzykiem niepożądanych następstw, wśród których ból głowy jest tylko początkiem. Wystawianie organizmu na długotrwały stres może przyczynić się nawet do rozwoju depresji lub zaburzeń lękowych.
Nerwowość
Przepracowana osoba łatwiej wpada w konflikty. Fizjologiczne pobudzenie wymagane do uporania się z obowiązkami łatwo przenieść na osoby postronne, wdając się w niepotrzebną kłótnię. Trudniej zachować spokój, gdy oczekiwania innych spotykają się z Twoim jedynym pragnieniem ukończenia listy zaległych obowiązków.
Problemy z łaknieniem
Przepracowanie może prowadzić zarówno do braku odczuwania głodu, jak i przejadania się (czemu sprzyja zmęczenie). Taki styl odżywiania na dłuższą metę może prowadzić do niekorzystnych zmian sylwetkowych, hormonalnych i zaburzeń odżywiania.
Depresja
Niezdrowy styl życia wiążący się ze skłonnościami do przepracowywania się może prowadzić do zaburzeń depresyjnych. Może to wynikać między innymi z:
- nadmiernej eksploatacji organizmu,
- niedostatecznej i utrudnionej regeneracji,
- długotrwałego utrzymywania niekorzystnych warunków środowiskowych dla zdrowego funkcjonowania psychiki,
- problemów na polu życia zawodowego i prywatnego,
- spadku odczuwanej satysfakcji z życia i wzrostu towarzyszącej frustracji.
Zaburzenia lękowe
Przepracowanie i związany z nim stres mogą prowadzić do rozwoju zaburzeń lękowych. Choć może Ci się wydawać, że ten problem nie dotyczy Ciebie, warto nie bagatelizować zagrożenia.
Miałem okazję przekonać się, jak działa na organizm prowadzenie kilku większych projektów w życiu, które zabierały mi 18 godzin na dobę. W pewnym momencie zaczęły mi towarzyszyć bardzo nieprzyjemne lęki, które nie tylko utrudniały funkcjonowanie, ale i wypoczynek (w tym sen). Choć kilka miesięcy psychoterapii i zmiana stylu życia załatwiły sprawę, miałem sporą obawę, że problemy z irracjonalnie wysokim lękiem po prostu ze mną pozostaną. Wcześniej potrafiłem się naprawdę ostro zajeżdżać. Myślałem, że wymagają tego moje plany. W udoskonalonej wersji mnie, musiałem nauczyć się odpuszczać (Więcej na ten temat znajdziesz w moim newsletterze, który poruszam także temat przepracowania i odpuszczania sobie), co finalnie tylko poprawiło osiągane przeze mnie efekty. W rezultacie, teraz też spotkasz mnie w okresach, w których pracuję naprawdę dużo, choć z ogromną przyjemnością. Zapewne jednak, kilka tygodni później, złapiesz mnie na okresie, w którym nie robię prawie nic, poza podstawowymi obowiązkami.:)
Problemy ze snem
Nadmierne napięcie może wywołać problemy ze snem. Nie tyczy się to wyłącznie bezsenności, ale i pogorszenia jakości snu – między innymi spadku długości snu głębokiego, co negatywnie wpływa między innymi na pamięć.
Jeśli odczuwasz problemy ze snem, mam dla Ciebie dwie propozycje:
- Wpis na moim blogu – 18 sposobów dzięki którym poprawisz jakość snu,
- Doskonałą książkę „Moc dobrego snu. Jak spać, by być bardziej szczęśliwym, zdrowym i wypoczętym” Michale Mosley
Problemy układu krążeniowego
Przepracowanie i związany z nim niezdrowy styl życia mogą prowadzić do problemów układu sercowo-naczyniowego. Wsród najczęstszych przyczyn związanych z występowaniem zawału mięśnia sercowego wymienia się między innymi stres (Bortkiewicz i in., 2010). Kiedy masz 20, 30 lub 40 lat może Ci się wydawać, że ryzyko takiego problemu jest odległe. Jest to jednak ten sam typ złudzenia, któremu ulegają palacze w kontekście ryzyka zachorowania na raka płuc.
Jak radzić sobie z natłokiem obowiązków?
Jeśli masz skłonności do przepracowywania się, a może właśnie tkwisz w niekończącym się natłoku obowiązków, proponuję Ci 40 odcinek podcastu biznesowo-marketingowego Dziennik Budowy Firmy o tytule: „Przepracowanie – jak uporać się z nadmiarem obowiązków w pracy?„, który miałem przyjemność nagrać.
Tłumaczę w nim zarówno praktyczne sposoby na uporanie się z nadmiarem pracy, jak i przedstawiam skuteczne sposoby, które pozwolą Ci na lepszą regenerację organizmu w czasie wolnym.
Przede wszystkim słuchaj głosu swojego organizmu
Jeśli tego chcesz, można pracować dużo, dopóki zgadza się na to Twój organizm, czyni Cię to prawdziwie szczęśliwym i wynika to ze zdrowych pobudek.
W moim przypadku obowiązki związane z własnym projektem potrafią tak bardzo łączyć się z pasją, że pozorna praca zaczyna stanowić przyjemnie spędzony czas wolny, w którym rozwijam także swoje umiejętności (Np. prowadzenie i rozwój Human360). Rozumiem więc osoby, które lubią spędzać wiele godzin nad sprawami, których inni wystrzegają się jak ognia. Daleko mi od pochopnego rzucania na prawo i lewo określeniem „pracoholik”.
W kontekście własnej pracy, pozostaję jednak w pełnym kontakcie z ciałem i psychiką. Pomimo, że robię to, co kocham, czasem dostaję sygnał: „Dziś już wystarczy!”. To głos, który ma rację i za wszelką cenę staram się z nim nie dyskutować.
Dodatkowe linki
DBF #40: Przepracowanie – jak uporać się z nadmiarem obowiązków w pracy? – wspomniany we wpisie podcast, w którym dowiesz się, jak zadbać o sukcesywne uporanie się z nawałem pracy i własny organizm, gdy odczuwasz skutki przepracowania
Newsletter Human360 – newsletter, w którym poruszam szeroko pojętą tematykę udanego stylu życia. To w nim tłumaczę dlaczego warto sobie czasem odpuścić, a jeśli lubisz czasem przycisnąć robotę, jak zrobić to z gracją i w zdrowiu:)
„Moc dobrego snu. Jak spać, by być bardziej szczęśliwym, zdrowym i wypoczętym” Michael Mosley – przepracowanie może prowadzić do zaburzeń snu. Zaburzenia snu mogą prowadzić do spadku koncentracji i… przepracowania. Jeśli odczuwasz problemy z nocną regeneracją, ta książka to pozycja obowiązkowa.
Bortkiewicz A., Gadzicka E., Siedlecka J. i wsp. Work-related risk factors of myocardial infarction. Int. J. Occup. Med. Environ. Health 2010; 23: 255–265. doi: 10.2478/v10001-010-0030-7. – badanie o zawodowych czynnikach ryzyka występowania zawału serca
